Collecties van het Koninklijk Conservatorium Antwerpen

De Antwerpse Conservatoriumbibliotheek gaat terug tot de Stedelijke Muziekschool die in 1867 werd gesticht door Peter Benoit; deze instelling verwierf in 1897 het statuut van Koninklijk Conservatorium en bood toen als enige instelling hoger muziekonderwijs in het Nederlands aan.

De basis voor deze ongemeen rijke collectie, goed voor meer dan 600.000 volumes, werd gelegd door schenkingen van twee vooraanstaande Antwerpse musicologen, met name Edouard Grégoir (1822-1890) en Léon de Burbure (1812-1889). In hun nalatenschappen, en in die van andere vroege schenkers, staken bijzonder waardevolle stukken, zoals twee drukken van de Souterliedekens (in 1540 in Antwerpen gepubliceerd). Dankzij de inspanningen van de musicoloog en muziekcollectioneur Jean-Auguste Stellfeld (1881-1952), lid van de administratieve raad van het conservatorium, groeide de collectie oude muziek exponentieel aan. Tot de meest waardevolle stukken van de bibliotheek behoren enkele antifonaria uit de veertiende eeuw, het enige exemplaar van het Beyaert-Boek (1746) van Joannes de Gruyter, stem boeken uit de renaissance, manuscripten met Antwerpse klaviermuziek uit het einde van de achttiende eeuw en vele belangrijke eerste drukken. Bovendien kon de bibliotheek de muziekcollecties van verschillende vooraanstaande Antwerpse muziekinstellingen verwerven, zoals de Société de Musique, de Société d'Harmonie, het Théàtre français ('de Bourla'), de concerten van de Koninklijke Maatschappij voor Dierkunde (de 'Zoölogie') of de Maatschappij der Nieuwe Concerten.

In de loop der jaren heeft de conservatoriumbibliotheek ook belangrijke nalatenschappen verworven van tal van Antwerpse, en bij uitbreiding Vlaamse componisten. Zo bewaart de bibliotheek manuscripten, drukken, brieven, foto's en documenten van onder meer Karel Albert, August Baeyens, Peter Benoit, Jan Blockx, Frits Celis, Marinus De Jong, Lodewijk De Vocht, Willem Kersters, Edward Keurvels, Arthur Meulemans, Lodewijk Mortel mans, Jef Van Hoof en Emile Wambach. Ook jongere generaties componisten (Frank Agsteribbe, Alain Craens, Wim Hendrickx, Luc Van Hove... ) zijn sterk vertegenwoordigd. Het is evident dat naast deze belangrijke Antwerpse (en Vlaamse) collecties ook de internationale muziekliteratuur - in boeken en partituren - prominent aanwezig is. Een sprekend voorbeeld is de unieke collectie Franse opera's uit de achttiende en de vroege negentiende eeuw.
De samenstelling van de collectie is bijzonder gevarieerd en hybride. Het gaat voornamelijk om partituren (van studie- en zakpartituren tot volledige orkestmaterialen, in handschrift, gedrukt, op microfilm of in facsimile}, maar verder ook om boeken, tijdschriften, libretto's, concertprogramma's, brieven, archieven, opnames (tape, 78-toerenplaten, lp's, cd's, video's en dvd's, film), foto's, tekeningen, schilderijen en objecten (bustes, dodenmaskers, dirigeerstokken, concertkostuums... ). Naast de muziekcollecties en werken over ballet en dans heeft de bibliotheek ook een kostbare historische toneelcollectie met unica en zeldzame eerste drukken. Die toneelcollectie is voornamelijk gegroeid uit de aankoop in 1922 van de bibliotheek van toneelcriticus Lode Krinkels (1862-1921) en door het verwerven van de bibliotheek van de Toneelcommissie in 1927.

In eerste instantie ondersteunt de bibliotheek het onderwijs en onderzoek inzake muziek, drama en dans aan het Conservatorium, maar als een van de belangrijkste bewaarplaatsen van Vlaams/Belgisch muziekerfgoed heeft de bibliotheek ook een veel ruimer artistiek-wetenschappelijk belang. De bibliotheek wordt dan ook druk geconsulteerd door nationale en internationale wetenschappers en musici van buiten de instelling.

De Conservatoriumbibliotheek bewaart verschillende topstukken en werd in 2010 als eerste erkend als erfgoedbibliotheek. (Jan Dewilde)