Deze focus behandelt de geschiedenis en cultuurgeschiedenis van de prehistorie tot nu, van het huidige Vlaanderen en België. Ook de historische Nederlanden en de Belgische koloniale geschiedenis vallen hier onder. Onze collecties leggen de nadruk op de Zuidelijke Nederlanden.

Studiebibliotheek van de kunsthistorica Mireille Madou (1931-2020).

De Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience beschikt over een belangrijke collectie jeugdliteratuur die ook internationaal op de kaart staat. Daarom sloten we in 2016, samen met Iedereen Leest, aan bij de Nederlandse databank Centraal Bestand Kinderboeken.

Robert Van Passen (1923-2002) studeerde Germaanse filologie te Leuven. Van Passen was hoogleraar toponymie aan de KU Leuven en docent aan het Hoger Instituut voor Vertalers en Tolken in Antwerpen. Hij gaf ook les aan het Kunsthistorisch Instituut van Antwerpen. Hij heeft heel wat gepresteerd voor de popularisatie van disciplines als naamkunde, lokale geschiedenis en heemkunde. Zijn collectie bevat hoofdzakelijk geschiedkundige en heemkundige werken over Vlaanderen en Nederland.

De Antwerpse uitgeverij Buschmann was een familiebedrijf. In 1842 richtte Joseph-Ernest Buschmann (1814-1853) een eigen drukkerij opgericht en was gestart met de publicatie van de Revue d'Anvers. In 1843 volgden de eerste boeken in het Frans en het Nederlands, waaronder het werk van Hendrik Conscience, Theodoor van Ryswyck, en talrijke geïllustreerde titels. Het tijdschrift De Vlaemsche School zag er het licht. De uitgeverij Buschmann bleef bestaan tot in 1978.

De bibliotheek van het Erasmushuis bewaart een ruime collectie oude drukken van van Desiderius Erasmus (c.1466-1536) en andere humanisten. De collectie focust op editiones principes, d.w.z. de eerste edities van een boek bij verschillende drukkers. Daarbij telt de collectie een aanzienlijk aantal gecensureerde boeken, waarin bepaalde passages werden geschrapt of dichtgeplakt. Naast deze oude drukken verzamelen we moderne edities van Erasmus' teksten, gepubliceerd tot op de dag van vandaag.

De bibliotheek van het Erasmushuis bezit een uitzonderlijke collectie oude drukken van Desiderius Erasmus (c.1466-1536) en andere humanisten. Daarnaast bewaart de bibliotheek in depot de helft van de oude kerkarchieven van de parochie, het kapittel van de Sint-Pieter-en-Sint-Guidokerk in Anderlecht, en het nabijgelegen begijnhof. De gemeentearchieven en historische archieven van Anderlecht zijn eveneens in het Erasmushuis te raadplegen. Ten slotte wordt er een joodse collectie bewaard, bestaande uit enkele honderden documenten, boeken en cultusobjecten.

De Nederlandse jezuïetenprovincie deponeerde in 2016 de omvangrijke bibliotheekcollectie samen met het archief, waardoor alle jezuïetenerfgoed van de lage landen geconcentreerd is in Leuven en Antwerpen.

De collectie bevat uitgaven van en over de missiegebieden in Nederlands-Indië en elders, zoals schoolboeken van de Kweekschool van Woloan of het Tettumsch-Maleisch woordenlijstje door een missionaris. Ze zijn talrijk aanwezig en een rijke bron voor historisch, taalkundig of antropologisch onderzoek.

De bibliotheek van H.W. Evert Moller (1869-1940) bevatte veel materiaal met werken van en over Joost Vondel. Ze kwam rond 1940 naar de toenmalige Centrale Bibliotheek.

De bibliotheek van Jozef Muls (1882-1962) was vooral gericht op kunstgeschiedenis en algemene cultuur van Vlaanderen en Nederland. Ze bevatte ook ca. 2000 oude drukken.