De Vliegende Bladen is één van de topcollecties van de Universiteitsbibliotheek Gent. Het begon allemaal met de verzamelwoede van één man, Ferdinand Vander Haeghen (1830-1913). Hij was van 1868 tot 1911 hoofdbibliothecaris en begon al in 1859 met het verzamelen van 'les pièces volantes' die oorspronkelijk waren bedoeld als randinformatie voor de stukken die hij in zijn Bibliografie Gantoise beschreef. Hij besefte al na een aantal jaar dat er heel wat documenten zeldzaam waren geworden. Vandaar dat hij eind negentiende eeuw in tijdschriften en kranten de oproep lanceerde: ‘Ne détruisez jamais un document’. Hij gaf de raad om geen enkel geschreven, gedrukt of getekend document weg te gooien, zelfs als het ogenschijnlijk onbelangrijk leek. Want, zo zei hij, na zeven jaar gaat het je interesseren, na nog eens zeven jaar wordt het zeldzaam, twintig jaar later zal het bruikbaar zijn en in minder dan een eeuw is het waardevol. Veel van de documenten hadden op het tijdstip van publicatie weinig historische waarde en waren tijdelijke documenten (zoals een uitnodiging) niet bedoeld om bij te houden. Dat maakt ze nu uniek. De collectie als geheel toont op een vrij volledige manier het leven, de gebruiken en gewoontes tot in de kleinste details van voornamelijk de negentiende-eeuwse Gentenaar. Door Vander Haeghens grote netwerk in het culturele en socio-economische leven gaat het zowel om alledaagse, maar ook vaak kostbare stukken. Vander Haeghen nam het woord efemera ruim waardoor naast gelegenheidsdrukwerk heel wat andere stukken opgenomen zijn, zoals volledige archieven van verenigingen die een unieke bron zijn voor de onderzoekers. Als secretaris van de 'Société pour l’Encouragement des Beaux-Arts dans la ville de Gand' deponeerde Vander Haeghen alle documenten en briefwisseling van de vereniging met uiterst waardevolle informatie over beginnende kunstenaars in de collectie.
Nu omvat de collectie meer dan één miljoen stuks en is ze ongeveer 500 lopende meter lang. Vaak en meestal ligt de nadruk op Gent, maar ook op zoveel meer want van de meeste Vlaamse steden en gemeenten (en soms zelfs over de landgrenzen) is wel iets terug te vinden. Alles is geordend volgens een vrij strikte thesaurus van Franse trefwoorden samengesteld door Vander Haeghen zelf. Er is nog geen wetenschappelijk onderzoek verricht op de totaliteit van de collectie, maar wat we weten is dat de documenten van voor het midden van de negentiende eeuw grotendeels afkomstig zijn van rijke families waarvan de archieven soms teruggaan tot het begin van de late middeleeuwen. De collectie bevat rekeningen, testamenten met inboedelbeschrijvingen, contracten, plakkaten, brieven, archiefstukken van verenigingen, krantenknipsels, reclamefolders, verpakkingen, visitekaartjes, tramtickets, politiek en religieus drukwerk, noem maar op. De collectie is opgedeeld in vijf fondsen waarvan de eerste drie grote gelijkenis vertonen. Er is het vermoeden dat Vander Haeghen verschillende keren herbegon met een alfabetisch klassement door plaatsgebrek. Het derde fonds is een kleiner en jonger fonds, waarschijnlijk niet samengesteld door Vander Haeghen zelf en het bevat ook schenkingen van eind de jaren tachtig. Het vierde fonds bestaat grotendeels uit documenten van voor 1830 die er in opdracht van voormalige hoofdbibliothecaris Van Acker, systematisch (maar ook niet grondig) werden uitgehaald. Het vijfde fonds is een nieuw fonds en bestaat uit recente twintigste eeuwse aanvullingen.
In de loop der tijd is ook heel wat gedeselecteerd uit de collectie. In de jaren 1970 en 1980 is men door heel de verzameling gegaan en is - helaas zonder verwijzing - een onbekend aantal handschriften, drukken en museale stukken uit de Vliegende Bladen gehaald en ondergebracht in andere fondsen. In het recente verleden vonden er nieuwe deselecties plaats. In 2010 werden omwille van bewaringsmaatregelen de architectuurarchieven van Louis Minard (1801-1875) en Lodewijk Roelandt (1786-1864) herbestemd. Om dezelfde reden gebeurde dit in 2016 met de porseleinkaarten, maar telkens werd via annotaties in de metadata de oorspronkelijke herkomst geregistreerd.
CC0: Universiteitsbibliotheek Gent
Efemera (Vliegende Bladen)
Deelcollectie van Universiteitsbibliotheek Gent
Archiefcollectie
De Vliegende Bladen is één van de topcollecties van de Universiteitsbibliotheek Gent. Het is een unieke verzameling van efemere documenten die inhoudelijk en naar vorm zeer divers en van onschatbare waarde zijn voor de beeldvorming van de negentiende en het begin van de twintigste eeuw.